The Guinayangan Republic

A


Abyad Asikaso (Abyadin mo na ang kapatid at papasok na!)


Adyo Umakyat (Umadyo ka na at hintayin mo ako)


Agipo Sunog na panggatong na kahoy (Umaapoy pa ang agipo)/Amber


Agwanta Magtiis (Agwanta ka muna at mahirap pa ang buhay)


Aguyod Sabay-sabay o sunod-sunod na dumating (Pang-aguyod kayo ngayon a!)


Ahon Akyat pataas (Aahon nap o kami ng bundok)


Ampiyas Tilamsik ng ulan (Lakas ng ulan, umaimpiyas na sa loob ng bahay.)


Anayo Nuno sa punso (Wag kang turo ng turo, baka ma-anayo ka)


Angas Mayabang (Ang angas mo kumilos)


Anggo Masarap o Masamang lasa at amoy ng laman ng baka


Akitin Anyayahan sa isang handaan o lugar

Alapato Lumilipad na baga na nanggaling sa nasusunog na bagay


Andam Handa


Antak Kirot (Umaantak ang sugat ko.)


Antipara Gamit proteksyon ng mangingisda sa mata sa pagsisid sa dagat.


Asa-wahin Nasa tamang edad sa pagpapakasal


Atona Tayo na!


Awantaba Hindi ko alam (Aywan ko ba)




B


Bala-bala Kunwari (Bala-bala’y hindi sayo ang damit mong suot)


Baak-baak Hati-hati, Biyak-biyak


Bag-as Malaki ang katawan, Matipuno


Bahaw Tirang kanin


Bahay-nayon Baranggay Center


Bahugan Pakainin ang alagang hayup (Bahugan mo na ng sagmaw ang baboy)


Baktot Dala-dala, pasan sa likod

Bikil Namagang laman dahil sa pabirong suntok (Yano ay! bumikil tuloy!)


Balagbag Nakaharang (Nakabalagbag ang poste sa daan)


Balagwit Dala-dala ang isang bagay sa tulong ng mahabang kawayan o kahoy


Balaw Alamang


Balinghoy Kamoteng kahoy


Balinsot Baligtad


Banas Mainit (Binabanas na ako, pahiram ng ng pamaypay))


Bang-aw Sira-ulo, Baliw


Bang-i Mabaho, Mabantot


Bang-gerahan Lababo (Dalhin mo na ang mga pinggan sa banggerahan ng mahugasan na)


Bang-goy Maling pagkakaluto lalo na sa talong (Nabanggol ang talong na pinakuluan mo)


Bangkukang Ipis


Banlin Kulungan ng baboy


Bano Tanga, baguhan (Wag kang babano-bano sa Maynila ha.)


Bantilaw Nahilaw na sinaing


Balo Naengkanto (Nabalo ako sa linang)


Banlag Medyo may pagkaduling ng mata


Babag Away (Wag ng kayong magbabag sa harapan ko)


Bigwasan Suntokin (Pag di ka tumigil, bibigwasan kita!)


Basil Uri ng uod na nagiging mariposa (Ang basil ay makati sa balat pag napadampi)


Bantuan Buhusan ng mainit o kumukulong tubig


Bantukan Paluin ng kahoy sa ulo


Baoy Pambabawi sa salita ng binigay na bagay o tulong, Indian Giver


Basyad Hasa, Patalas (Ipabasyad mo ang gunting at kutsilyo)

Batikal Pukol, Hagis (Batikalin mo ng bato)


Batok Kahol ng aso


Batutoy Uri ng shellfish


Bihog Aeta, Ita


Binangi Inihaw (Inihaw na kamote o saging o mais)


Binayo Uri ng kakanin na gawa sa pinakuluang saging o kamoteng kahoy


Bingkas Natanggal


Biswak Nahati


Bugawin Paalisin ang hayup o langaw(Bugawin mo ang mga langaw)

Bugalwak Bumulwak, biglang lumabas ng marami


Bugnoy Niyog na me masama ng amoy


Bukitkit Halughug, Hanapin (Bukitkitin mo ang bag at baka naroon ang pitaka ko)


Buklo Nabaling sanga


Bulaanin Sinungaling


Bulalong Dikya (Black or Brown Jelly Fish)


Bulaw Biik/Piglet


Buli Buri


Buli-buli Nasobrahan ng pagkain (Nabuli-buli sya, ayon ang sakit ng tiyan nya ngayon)


Buslot Lumusot ang paa sa siwang ng sahig (Marupok ang sahig, baka kayo mabulsot)


Bulus Malambot na dumi ng tao/LBM


Bungog Bingi, Bobo


Bunsol Sulo/Torch


Busingaw Lasing


Busa Paputukin ang balat (Pa-busahin mo ang mais bago ilagay ang lahok)


Busangol Mahaba ang nguso


Busdi Lumabas ang likido (Nabusdi ang ice water na binili ko)


Buswak Bumuka


Buswang Lumabas


Bute Malaking sugat na matagal gumaling


Butwa Pumaibabaw sa tubig




D


Dagas Sagasa (Nadagasan ang aso kong si tagpi ng jeep)


Dag-as Pawis Namamawis ng malakas


Dagsawin Tubig na gamit sa bahay ngunit hindi pwedeng ipang-inom


Dagubdob Malakas na kaba ng dibdib


Dait-dait Dikit-dikit


Damakan Pagsasalo-salo ng pagkain sa isang lalagyan/ Budol Fight


Damusak Kalat ng tubig


Damputin Pulutin


Dapil Namamawis ng malamig at nahihilo (Tumagay ng hindi pa kumakain, ayon nadapil)


Dasig Isod, Ipod (Pkidasig po ng konte para makaupo ang lahat ng ayos)


Dasig-dasig Mabaho,wala pang ligo


Dasik Punong-puno (Kasya pa yan, dasikin mo pa ng konte)


Dukhaw Abutin (Dukhawin mo para makuwa)


Duldol Ipilit (Ipagduldulan ba yung paninda)


Dulos Uri ng itak na panggamas sa halaman


Dupang Suwapang


Dyako Mga walang halagang isda na ginagawang bagoong,pakain sa hayop o pataba sa lupa


Dyobos Tina o pangkulay sa damit, at sa tulingang isda na tinitinda



Dyolen Holen




E


Everyday (they insisted it's not Eveready) Isang brand ng battery




G


Gagaod Aalis


Gala Mamasyal


Gamas Pagpuputol ng damo (Mag-gagamas kami sa bundok)


Gauntik Kamuntik (Gauntik na akong mahagip ng Bus)


Gayak Maghanda ng dadalhin paalis (Gayak ka na ba?..Paalis na tayo)


Gayat Hiwa (Gayatin mo na ang mga gulay at lulutuin ko na)


Ginanga Pinaksiw


Ginatungan Inudyukan/Dare


Gitla Gulat, Sorpresa (Nagitla sya ng sumigaw ako, ayon nahulog sa bangin,patay!)


Guyam Langgam/ Ants


Guhit Tulog (To the notion dreaming is like painting a drawing)




H


Hagas Inis, Yamot ( Nakakahagas ka naman, hindi mo dinala yung pustiso ko)


Haguri Hagudin (Haguring maige para maunat)


Hakwati Buhatin


Halbat Hablot


Halo Pambayo ng palay


Halwatin Halukayin, Agawin


Hamo-hamo Gahaman, Gusto lahat sa kanya


Hampok Nahilaw at maling pagkakaluto


Hanlaw Banlaw (Banlawan mo na si bunso at nasisilam na sa sabon)


Hantik Uri ng malalaking langgam


Happy Landing Dating daungan ng Bangka sa Guinayangan


Hawong Mangkok /Soup Bowl


Hibas Mababang Tubig sa dagat/Low tide


Hibasan Panghuhuli at pangungulekta ng lamang dagat tuwing hibas sa aplaya.


Himasa Paghuhugas sa ari ng babae pagkatapos umihi


Hinawi Hugasan (Mag-hinaw muna ng kamay bago kumain)


Hindag Magpapalipas busog


Hingaw Nawala ang pagkalasing


Hiniksik Panghihinguto ,Pagaalis ng kuto sa buhok


Hinuko Pagugupit ng kuko


Hugasi Hugasan (Aba! Ay hugasi yan ng hindi mangamoy)


Hupyak Adik


Huyok Sanga ng kahoy na bumababa




I


Ihing Alabat Tumatakas sa inuman o tagay


Ibulubod Italing paikot


Ilado Paglalagay ng yelo sa hilaw na isda para manatiling sariwa.


Im-bimbiw Isang uri ng larong pambata


Imikin Sabihin


Impis Linisin, Itago, Itabi (Impisin na ang mga kalat)


Inakit/Akitin Niyaya-Yayain (Akitin mo nga si Janela na sumamang sumimba.)


Iskad Ayos ng buhok, may nakataas sa likod


Ispat Flashlight


Itsa Ihagis,itapon




K

Kabaak kahati o kalahati o kabiyak ang ibang anyo nito 


Kabingkay Maliliit na kabibi (Shellfish)


Kalagi Alisin sa pagkakatali


Kalantigas Uri ng malaiit ng alimasag


Kalantog Nilikhang ng isang kahoy sa pagkabagsak sa sahig

Kalibongbongan Pagkaguluhan, Mga taong usyusero at usyusera


Kalumpit Uri ng prutas na parang duhat


Kanawin Haluin (Kanawin mo ang asukal sa kapeng may mainit na tubig)


Kandingga Bopis


Kapulong Kausap


Karapin Multuhin ng pumanaw na kamag-anak o kakilala habang natutulog


Kasag Alimasag/Blue Crabs


Kasagsagan Nasa gitna ng pangyayari


Kasigbay Katabi


Katang Alimango


Katarato Kausap


Katataspulong Kasali sa usapan


Kahanggan Katabi ng pagaari o nasasakupang lupang pangsakahan


Kaung-ungan Laging kausap


Kawarit/Kawasa Kasi naman (Kawarit hindi nya inubos agad, nakain tuloy ng pusa)

Kawot Sandok


Kayakas Tuyong dahon ng niyog


Kayangkang Balat ng paige ng sugat


Kayuran Kudkuran


Kimpi Talangka


Kinaligkig Nangilig, Nilamig ang pakiramdam


Kinalingking Piniritong maruya na gawa sa kamote o saging


Kostal Sako


Kulbit Kalabit (Kulbitin mo ng magising)


Kuhaw Kuwago


Kuhit Uri ng minatamis na prutas


Kulob Kulong


Kuryugin Duwag


Kuyapot Dumikit


Kuaderno Sulatan na papel/ Notebook


Kwaket Uri ng Hipon




L

Labsak Malambot at mamasamasa


Labtik Tirador/ Slingshot


Labtok Paltos


Laso Singaw sa labi


Lag-okin Lunukin ang tubig


Lagabog Malakas na tunog ng isang bumagsak na bagay


Laginit Tunog ng kawayang sahig kapag natatapakan


Lagublog Dumagundong


Lagunot Langit-ngit ng sahig


Laib Dahon na darang sa apoy


Laksi Utos para lakasan (Laksi mo ang tunig ng radio)


Lala-uhan Kakahuyan sa tabing dagat /Mangrove Forest


Langis Mantika/Cooking oil


Langgas Hugasan ang sugat( Maglanggas na ang bagong tuli)


Lanig Prutas na nabugbug


Lantern Uri ng dikya


Lantot Lalambot-lambot


Lapatan Hampasin


Lapirot Lamas ( Huwag mong lapirotin ang puwit ko)


Lapni Maliit na sugat sa ari ng lalake


Larga Alis


Lechehan Takalan ng bigas sa pagsaing, lata ng mayapot na gatas


Libok Likot (Napakalibok mo naman)

Ligat Kunat


Ligwak Natalo (Naligwak ako nyan sa pacontest sa bayan)


Linang Bukid


Lino Tubig na galing sa ilawang hugas ng bigas


Lipay Uri ng damong halamang Makati sa balat at pakain sa baboy (Makati ka pa sa lipay)


Lipote Uri ng prutas na parang kalumpit o duhat


Litik Bitak


Lokal Mahinang klaseng produktong imported (na kadlasan ay gawa at galing sa China


Lub-ak Lubak na daan


Lug-oy Matamlay (luluog-oy lug-oy ka na naman)


Lukad Copra


Lukaran Lutuan ng Copra


Lukban Suha


Lumod Lulon


Lung-ad Naduwal


Luno Malambot na alimasag o hipon


Lusi Ilulos ang balat ng ari na supot upang makita ang ulo


Lusong Bumaba ng bundok


Luway-luway Dahan-dahan




M

Magabok Maalikabok



Mabalam Maabala Matagal


Mabibigwasan Masusuntok


Makarhat Mapait-maasim na lasa ng suha


Mag-asta Magpakita ng ugali at personalidad


Maglabar Magpunas gamit ang labakara (Half bath)


Mag-uli Mamasyal (Naguuli sila ngayong sa bayan)


Magdikit Maghanda ng kalang di uling, Magpaapoy para makapagluto


Mahalang Maang-hang


Mahuna Marupok


Mamay Tatang, Nanang, Lolo, Lola


Mamakamaka Tanging natitira (Mamakamaka ko na nga lang na pera, nanakaw pa)


Mamungkal Maghanap ng makakain sa kusina


Mapang-hi Mapalot


Matab-ang Matabang


Mayohan Pista ng baryo kahit hindi buwan ng Mayo


Mulaga Malaki ang mata


Mumo Nagkalat na butil ng kanin sa sa ilalim o sa mismong lamesa


Musdot Simangot (Nakamusdot ka na naman dyan!)


Mustra Ipaliwanag ?/illustrate




N


Nagkanyugan Nagkameron ng taniman ng punong niyog (Nagkanyugan naba kayo noon?)


Nabanlian Nabuhusan ng mainit na tubig


Nabingkong Nahiwit/Naliko ang talas (ng itak o gunting)


Nakabalagbag Nakaharang sa daan


Nanuno Namatanda, Nabati

Nangabong Nangamoy



Nangalatuat Mangalat (Nagalatuat pa ang mga kasamahan mo sa bayan)


Natalampunay Sabog, Wala sa sarili


Natig-akan Naluugan


Naumay Nag-sawa

Nautdo Naputol


Ngalot Tunog ng ngipin ng isang natutulog


Niknik Uri ng kulisap sa tabi ng dagat na makati sa balat


Nilabon Pinakuluan (Kumain ka ng nilabong saging)


Niyubak Uri ng kakanin


Nyurod Isang Lugar sa Guinayangan/ from the English word “ New Road”




O


Oragon malibog


Oten-oten Uri ng kakanin na gawa sa binayo at piniritong saging




P


Pabile Pagbilhan


Paali-alihid Padikit-dikit

Paanyo Magluto


Padaskol-daskol Paulpot-ulpot


Pahi-in Burahin/Erase (Pahi-in mo ang nakasulat sa pisara)


Pakati Alisin ang tubig


Paklang Dahon ng saging


Palamig Sa-malamig


Palang Hinati-hating isda o karne/Sliced


Palapa Tuyong dahon ng niyog


Paluan Baseball/Softball


Pamutat Panghimagas/ Dessert


Pandalas Nagmamadali


Pang-iwang Pampahid sa puwet matapos dumumi/ Toilet Tissue


Pangkal Bobo, Mahina umintindi, Hindi magaling sa klase o sa laro


Panglaw Takot sa multo o maligno


Paragos Sasakyan ng tao na hinihila ng kalabaw na walang gulong


Parine Halika


Pasala-sala Mali ang mga sinasabi

Pas-anin Buhatin


Patlay Isdang payat at maliit na parang stick


Patpat Maliit na pamalo na gawa sa kawayan



Patulad Pakopya (sa exam)


Pauli-uli Paikot-ikot, Pa-galagala


Pigtal Napatid sa paaagkakatali


Pik-iw Saging na maraming buto


Pila Baterya ng flashlight


Pinaglunuhan Pinaghubaran (Nagkalat ang pinaglunuhan ng mga bata sa kwarto)


Pinaw Alisin sa pagkakasamapay (Pinawin na ang mga tuyong damit)


Pingas Nabawasan


Pirmi Palagi


Pispisin Alisin ang kalat na kanin sa pamamagitan ng palad


Pitiw Baliw, Sira ulo


Pondilyo Parte ng pantalon


Pulad Sumpit


Punggod Tagihiyawat


Pupuyan Uri ng kahoy na mainam pangbakod


Puta Kulay ng puting damit na kumupas na, o maduming puting damit




R


Responde Kasunod


Rebansa Balikan, Ulitin


Riparu Napansin (Hindi ko nareparu lahat)

Repite Ulitin


Rugado Masyadong gamit, Gasgas




S


Sagmaw Kaning baboy


Saka-saka Bukas na lang


Salabay Jelly Fish-Sea Wasp


Salapi Limampung sentimo


Saltik Patama sa katawan


Saludsod Native hotcake


Sam-id Nahirinan


Sampiga Sampal sa mukha


San Fernando Uri ng halamang gabi


Sanday Dantay ng paa sa katawan ng iba


Santan Matamis na bao


Sisi Talaba


Sibasko Malakas na hangin at alon sa dagat


Sibid Maliit na bangka


Sinsilyo Barya


Sintones Kalamansi


Siping Tabi sa pagtulog (basta tulog lang!)


Sarubot Ginatang hilaw na saging


Syorpit Cap


Sukal Dumi o kalat (Napakasukal naman ng kwarto mo)


Sukbong Suot sa ulo


Suko Nakatungo na ang ulo dahil mababa ang kesame o mataas ang tao

Suklo  Deformed



Sulpot Ulpot, biglang dumating


Sunip Naimpeksyon na sugat (Nasunip yata yong sugat ko)




T


Tabsing Alat na tubig


Taga-Lopez Matakaw sa pulutan


Taib High tide

Talang Nagkamali


Taling Nunal


Tamban Hindi pagpasok sa eskwela, bulakbul


Tampal-puke Uri ng isda na malapad


Ta'nga Sakit ng kamote


Tanganan Hawakan


Tanghod Nakatanga sa isang bagay o tao o lugar

Tapuyong Sapok, Sampiga


Tapyas Bawas sa tabi


Tarak Tirik ang mata


Tatsing Uri ng larong pambata


Tigib Bangkang parang lulubog na sa dami ng pasahero o laman


Tigkalin Tanggalin


Tigmaok Patay


Tiik Sakal


Tikal Tanggal


Tikang-kang Bulagta, Natumba ng patihaya


Tikin Mahabang kahoy o kawayan gamit sa bangka


Tikwas Baligtad


Tilabsik Tilamsik


Timbog Tama sa madyong


Timbulan Salbabida /Lifebouy


Tindok Uri ng saging na mahaba at malaki


Tingkayad Upong pabukaka


Tangkoraw Patingin ako


Tingnimo Tingnan mo


Tinuto Laing


Tinadtaran Laing na may palamang tinadtad na hipong ilog at niyog


Tintalangkin Tintang pangkulay sa sapatos

Tolda Pambubong na yari sa lona o tarpauline

Taplod Bubong ng trak na yari sa lona (from the english word Top Load)


Tsitsu Uri ng larong pambata


Tubigan Patentero


Tubalin Maruming damit (Aki na ang mga tubalin mo at lalabhan ko na)


Tubol Matigas na dumi ng tao na lumulutang sa dagat


Tinitibi Hirap sa paglabas ng dumi/Constipated

Tuklong Kapilya sa barangay


Tungaw Maliit na insekto


Tungkab Tanggalin ang pagkakadikit




U
Ubak Yabang (Maubak yang taong yan!)



Ugtol Talbog - katulad ng bola


Ulapot Pantal pantal sa balat

Ulay Maliit na bulate


Ultaw Nakalabas ang ulo o aling bahagi


Ultan Tuksuhin (Ay paano inuulitan nila ako kaya ko sila binoldyakan!)


Upli Uri ng dahon na kahalintulad sa sandpaper na ginagamit sa pagpapakinis ng kahoy


Uslit Nakalabas


Usngal Hitsura ng mahaba ang nguso


Uteng-bundok Uri ng isda na pahaba ang hugis


Utwa Nakalitaw




Y


Yapot Lapot (Yapot ng sabaw)


Yatak Latak


Yaya-on Aalis (Ay sya! Ay yayaon na muna kami)


Yurit Pisang-pisa