The Guinayangan Republic

Wala pa halos estudyante sa aming paaralan pero naroon na si Mang Vincent. Kay dami niyang dalang paninda. May siopao, mani, pansit habhab, malalamig na juice at ice candy.

Hapon naman siya babalik upang kunin ang mga benta ng ipinatindang produkto, at syempre para muling magtinda sa mga bata.

Madalas naman pulo-pulutong ang mga bata kay Mang Milan o mas kilala sa Mr.Hab-hab. mabiling mabili ang tinda nitong pansit hab-hab na sa halagang limang piso ay talagang mabubusog ka na.

Mainit at masarap na Arroz Caldo naman ang paninda ni Aling Lucy. Masigla siyang magtinda kahit na nga nangangapaso na sa tinitindang lugaw katulong ang butihing asawa. Malasa at may hanghang na hagod ng luya na tamang tama sa tiyang walang laman sa umaga.

Araw-araw yan. Lagi siyang nasa school hindi para magaral kundi para pakainin ng kanilang produkto ang mga mag-aaral. Kilalang killala na nila ang bawat suki. Alam na rin nila ang paborito ng mga bata mula sa kanilang tinitinda. Binibigyan din nila minsan ang mga batang walang pambili.

Masipag si Mang Vincent, Aling Lucy at Mang Milan. Hindi kumpleto ang isang araw kung hindi mo sila makikita sa labas ng eskwelahan. Simple at konte lang ang kanilang kinikita ngunit marangal at nagbibigay ligaya sa mga nagugutom na mag-aaral.






Mula sa pahayagang Ang GAYANG TOMO13 Blg.1

"Kung may pag-ibig ay may pag-asa na ang dulot ay laging saya."

Lirikong mula sa kantang "Munting Hiling". Nagpapahayag ng tunay na hiwaga ng pag-ibig. Tulad ng pagmamahal ko sa aking magulang.

Pag-ibig ng isang magulang sa kanyang anak. Wala ng hihigit pa. Ang nararamdamang saya ng isang bata ay umaapaw sa kanyang murang isipan. Masabi lang ng magulang ko na ipinagmamalaki nila ako bilang kanilang anak ay umaapaw na ang puso ko sa saya.

Natatandaan ko pa noong nasa unang baytang pa. Kung saan nakipatagisan ako ng talino sa aming paaralan na kasama ang aking mga magulang. Labis na kaba ang aking naramdaman ng panahong iyon. "Ano ba yan?..kinakabahan ako!"...ang bangit ko sa sarili. Ngunit sabi ni Inay "OK lang yan, proud na proud kami sa iyo anak!". Sobrang anak ko noon.

Sobrang daming mga batang  nangangailangan ng pagmamahal at kalinga ng mga magulang. Kung tutuusin sobrang swerte nating mga batang may mga magulang na nagmamahal, kumakallinga at umaaruga.

Kaya't ang mga magulang ko ang pinaka importanteng tao sa buhay ko.

Natutunan ko ring huwag suwayin ang mga utos ng ating mga magulang. Dahil sa bawat problemang hinaharap natin, sila ang nasasandalan. Gaano kasakit para sa isang magulang ang suwayin ng kanyang anak. Sa kanila natin nararamdaman ang tunay na hiwaga ng pag-ibig.


Mula sa Ang Gayang TOMO14 Blg.1

Guinayangan paraiso kang tunay.
Hanggang awit na lamang ba ang kahulugan nito? Bakit di natin totohanin? Kay sarap mangarap. Kay gandang paraiso ang pwede nating marating. Di na kailangan ang passport at visa. Di rin kailangang lumayo ka pa. Nandito ka na sa lupaing maaring maging paraiso sa dakong silangan ng Look Ragay.

Mala-Boracay Beach sa Look Ragay. 

Bakit naman hindi? Napakahaba ng maligoy na baybaying sumusukat sa pangpang ng dagat ng ating bayan. Maaring pagtayuan ng simpleng kubong pahingahan ng mga nais maglunoy sa tubig ng malinis na dagat.



Paraiso ng Masaganang Lamang Dagat. 

Naglalakihan at nagtatabaang yamang dagat na handog ng ating karagatan, look at ilog. Walang magugutom. Walang maghihirap sa yamang makukuha sa malawak na katubigan ng ating bayan.



Pasyal Sa Pamamangka.

Pwedeng pwede. Ano pa ba ang pwedeng gawin sa karagatan kundi ang mamasyal sa pamamagitan ng bangka. Lalo pang gaganda ang ating buhay dagat kung tulad ng mga dagat sa ibang panig ng Pilipinas na matatanaw natin ang mga sasakyang pandagat. Pang-akit ito sa turismo at karagdagang hanap buhay din sa ating mga kababayan.



Mayamang Ani Ng Sitrus o Kahel

Naglalakihang matatamis na dalandan. lado at dalanghita mula sa lugar ng Cadig.



Daigdig Sa Kailaliman Ng Lupa

Mundo sa mga di mabilang na mga kwebang tahanan ng mga paniking nagbibigay ng guano. Ano pa kaya ang nakatago sa bahaging iyon ng ating lupain? Halika't ating tuklasin.




Kamalig ng Palay. 

Kay lawak ng ating bukirin. Bayan ng mga magsasaka ang ating lupain. Palayang pinagkukunan na ating pagkain.Pagtatanim ng palay pwedeng pwedeng paunlarin.
Masasalamin sa lupain ng Guinayangan ang paraisong naghihintay.
Bakit Lalayo ka pa?

Inilathala sa Ang Gayang Hunyo-Nobyembre 2008

The towering trees standing upright  brimmed the shimmering shores of the expansive Ragay Gulf. These were the trees ideal for the shipbuilding process. The search was over. After many days  of sailing thru the gentle currents of Burial Pass, then the slow waves of Ragay Gulf, the north westerly winds carried the Visayan families or clans from Masbate to northern tip of the Gulf. The year was 1820, almost three centuries after the brave Lapu-lapu of Mactan Island in Cebu killed the Portuguese intruder for Spain, Ferdinand Magellan.

A village was established somewhere near the mouth of the Hiwasayan River where quality timber suitable for building ships abound. The early settlers, mostly Visayans from Masbate, were shipbuilders of high skill. The prospered and became intermitent raid targets of the moro pirates who captured and enslaved some of them. The remaining settlers became apprehensive so that they sought help from another settlement farther north between Catimo and Kinatakutan barrios (now fall within the authority of Tagkawayan town) under the leadership of the two families also from Masbate, the Tupas and Matta clans. The Hiwasayan founders agreed to form an alliance with the small but brave warriors. The  allied settlers founded a new coastal village near the tip of Ragay Gulf , which is the present site of the poblacion. The combined forcess with their improved weapons, the bow and arrow fitted at the tip with a steel known to the moro pirates as gayang, so overwhelmed all subsequent attacks of the moros that ferocious raids came to an end.

The fearless resistance to rapacious raid of the infidel reached the ears of the colonial powers. The Ecclesiastical province of Sa Luis readily sent some friendly Spanish Catholic missionaries, who belonged to the Franciscan Order. When the Spaniards arrived at the coastal settlement, one solicitous  Spaniards asked the settlers what kind of weapons they used in repelling the pirates, they answered aloud "Ginayangan ang palaso!" Meaning the arrow was fitted with a gayang or steel. The Spanish priest who came with the missionary group heard the excitement while the boisterous natives kept repeating the word "Gi-nayangan ang palaso!". Since then the coastal settlement was officially known as GUINAYANGAN.

As a seaport, logging and lumbering center, the settlement progressed. The Governor (Governadorcillo) of the ecclesistical province of San Luis proclaimed Guinayangan as an independent municipality ( municipio independiente) with the headman known as captain (capitan) as in the barangay system. The captain was appointed from time to time. Usually the appointed captains were from the old families of the town and the captains marked "sobrasalientes" were from the old families of Tupas, Matta, Molines.

Marcos Tupas was responsible for the establishment of a village in a place now called Aloneros. Vicente Matta established a fishing and logging village now called Kinatakutan. While Benigno Molines founded a  logging village along the banks of Piris River.

The succeding headmen were scions of these families until the Philippine was ceded by Spain to the United States of America in December 10, 1898 under the Treaty of Paris.

During the colonial days, the friendly approach of the Spanish priests and soldiers was synergistically compatible with the splendid trait of hostpitaly of the Filipinos. Some warm friendship led to racial intermarriages. Among those that intermarried the natives of Guinayangan were the families of Garcia, Campos and Perillo.

Military Governmen was set up by the American Expeditionary Forces from 1902 to 1904. Being a strategic seaport, Guinayangan became a military supply base which supported the principal fighting forces in Atimonan of this province. The municipality was devoid of a well-organized Filipino Revolutionary forces. In 1904, a civil government was founded and the first municipal election was hels. The elected officers were called municipal presidents.Thet were: Victoriano Lagdameo, Placido Isaac, Jesus V. Lagdameo, Jose Tolentino, Feliciano Roldan, Silvestre Reformado, Jose San Juan, Rodrigo Garcia Matta, Jose San Juan, Faustino Araña, Antonio Marquez, Vicente Tolentino, Hipolito Veloso, Victoriano Alejar    

During the term of Antonio Marquez, the municipal presidents were subsequently called the municipal mayors. Lazaro Tayag was the municipal mayors. Lazaro Tayag was the municipal mayor when World War II broke out. The term of office of Lazaro Tayag was cut off as the invading Japanese Imperial Army appointed the following as local government administrators.

Is is also of note that the first private school in this town was founded in 1940 by Mrs.Victoriana Reyes Garcia, former Guinayangan Elementary School teacher. The private school was recognized and known as Guinayangan Academy. From rented rooms to rented buildings, the Academy rapidly flourished and it finally found a place whereit is now situated.

On February 27, 1945, six months before Japanese Surrender, the Commonwealth of the Philippines under the President Segio Osmeña was established in Manila. The provincial, municipal and city government were restored. In Guinayangan, the local government officers were appointed. Those yearly appointees were Timoteo Ramos  1945-1946, Vicente Salumbides 1946-1947, Guillermo Garcia Sr. 1947-1948.

On April 23, 1946, the Commonwealth of the Philippines held its last election and on May 28, 1946 President Manuel Roxas and Vice President Elpidio Quirino , as winners of the election, took their oath of office. After less than two months, in the morning of July 4,1946 the Republic of the Philippines was inaugurated at the Luneta, Manila.
The first local election under the Republic was held in November 8,1947 when Natividad B.Matta was elected. The subsequent local elections of 1951, 1955, 1959, 1963, 1967, 1971 and 1988 was handily won by the most loved mayor of the town, Mariano Roldan. After the People Power Revolution of February 1986, local officials were appointed by the Revolutionary Government of President Corazon C. Aquino. Nestor Salumbides was appointed Officer-In-Charge. In 1988 local election, the jobless Mariano Roldan again won as municipal mayor but he died a few months after he assumed office and Vice Mayor Ignacio Macalintal took office as municipal mayor.

In 1941, Barrio Tagkawayan and in1948 Barrio Buenavista became independent municipalities. Guinayangan, then was a second class municipality.

Naranasan mo na ba ang mabalian o mapilayan, o dili kaya nama'y mausog o magkaroon ng uyag?
Diyan magaling si Lola Beata Albindo. Sa edad niyang 75, bakas  pa rin ang kaniyang kaliksan ng kanyang katawan at bakas ng kagandahan ng kanyang kabataan.

Halos sa kanya pumupunta ang mga nababalian at napipilayan. Bata man o matanda. mayaman man o mahirap. Dahil sa kanyang angking kagalingan sa paghihilot, nabantog siya hindi lamang sa ating bayan kundi sa ibang lugar na rin. Gamit ang bilog na bubog at dahon ng saging, madali niyang nahahanap ang parteng "pita" o may bali. Minana pa raw niya ang ganitong uri ng paghihilot sa kanyang lola.

Hindi biro ang mapilayan subalit dahil sa maingat niyang paghaplos at paghilot sa parteng nabalian, tiyak na ang kapalit na kaginhawaan. Ilang araw lang at gagaling na at mawawala na ang iyong karamdaman. Matagal na panahon na ang nakakalipas buhat ng magsimula siyang maghilot. Marahil hanggang doon na lamang ang itinakdang panahon upang siya ay makapaglingkod sa kanyang mga kababayan.
Matagal na rin na wala sa atin si Lola Beata ngunit hindi natin maitatanggi na naging katuwang siya sa pagsusulong ng isa sa bahagi ng ating kinagisnang kultura. Ang Paghihilot.

Inilathala sa pahayagang Ang Gayang TOMO 11 Blg.1

Sa loob ng maraming panahon ang bayan ng Guinayangan ay hindi nakaligtas sa ibat-ibang uri ng kalamidad dulot ng kalikasan. Sa kadahilanang malapit tayo sa rehiyon ng Kabikolan na kadalasang dinadaanan ng malalakas na unos. Tulad na lamang ng bagyong Sisang, Rosing, Milenyo at Ondoy.

Sa kabila ng lahat, patuloy pa ring bumabangon at pilit na nilalampasan ng bayan ang mga hamon sa kanyang katatagan. Determinado at buo ang loob nitong nilalabanan ang kahirapan sa pagsasagawa  ng mga proyektong magpapaunlad sa likas na yaman at ng mga mamamayan nito.

Payak at simple ang pamumuhay. Datapwa't bago pa man umalingawngaw ang pandaigdigang panawagan na sugpuin ang gutom at kahirapan ay isa na itong tagapagtaguyod at tahimik na gumagawa ng sariling pamamaraan.

Isang tunay na paraiso sa baybayin ng Look ng Ragay. Patuloy ang pagaaruga at pagpapayaman upang magsilbing kadlungan ng yamang dagat laban sa gutom at kahirapan. Sagana sa kabundukan at kaparangan na pinakikinang ng mga gintong butil ng palay. Mga sariwang prutas at gulay na pinauunlad ng nagkakaisang mamamayan.

Tunay ngang masasabing ang Guinayangan ay pinagpala ng Inang Kalikasan. Tulad ng karamihan sa ating mga Pilipino, lagi itong handang magsakripisyo at ilaan ang sarili upang tumulong at maging kabalikat sa pagpapaunlad.

 Ito ang Guinayangan. Hindi matitinag sa anumang pagsubok at handang lumaban sa anumang hamon ng buhay.


Inilathala sa Ang Gayang Hunyo-Nobyembre 2009

Bumibirit na LRT sa Taft Avenue. MRT sa EDSA. Cable Car sa Tagaytay at mga bus sa kalunsuran ang nararanasan nating sakyan. Meron pa ngang mga eroplano patungo sa timog na bahagi ng Pilipinas.

Subalit wala man ang lahat ng mga ito sa Guinayangan, marami naman tayong kinasanayang sakyan upang marating natin ang malalayong pook ng ating bayan.

Nariyan ang paragos na hila-hila ng kalabaw. Dito isinasakay ng magsasaka ang kanilang mga anak at ang kanilang mga kaanak na ayaw maglakad.

Meron din tayong kariton at karetela na tulad ng paragos hila din ito ng kalabaw gayon din ng kabayo o baka. Gamit sa pagdadala ng mabibigat na bagay o ani ng pamilya ng mga magsasaka sa pamilihang bayan.

Natuto na ring gumamit ng bisekleta ang mga bata at matatanda upang hindi na mapagod sa malayong paglalakad, Usong uso na ring sasakyan ngayon ng mga taga bukid pababa ng bayan ang habal-habal. Ito ay isang motorsiklo  na sadyang dinagdagan ng mas mahabang upuan sa mahigit limang pasahero.

Maraming mga magulang ang naghahatid ng kanilang mga anak sa paaralang sakay ng motorsiklo. Mas mabilis na nakararating ang mga magaaral at maiiwasan ang mahuli sa klase.

Ang pinakamaraming sasakyan sa Guinayangan ay ang malalaking bus. Nagsisilbi itong tagapaghatid ng mga pasahero sa malayong lungsod at kabihasnan. Naghahatid ng kabuhayan at balita sa mga pamilyang magkakahiwalay ng tinitirahan.

Iilan na lamang ang dyip subalit bahagi pa rin ito ng buhay sa ating bayan. Nariyan pa ang mga van at kotse, gumagamit pa rin naman ng mga pampasaherong bangkang de motor sa pagtawad ng dagat at malalaking ilog.

Sa bayan naman ay hindi pa rin nawawala ang trike o tricycle. Nagsisilbing tagapaghatid ng mga kalakal at mga mamamayang nakatira sa Metro Poblacion (Ito ang sentro ng bayan kasama ang mga karatig nitong mga baranggay)

Nakasakay ka na ba ng tren? Hindi LRT o MRT kundi ang malalaking tren na bumabaybay ng malalayong lugar sa ating bayan. Bahagi rin kase ito ng transportasyon sa ating bayan lalong lalo na sa mga barangay na bumabagtas na sakop nito. Kahit noong una pang panahon. Ngunit sa ngayoy mas napapakinabangan pa ang mga daang bakal na ito ng mga Skates. Mga karitong gawa sa kahoy at bakal na ang gulong ay may kakayahang bumagtas sa daang bakal.


Ni Jean Charisse Petrache
Nilahathala sa Ang Gayang Hunyo-Nobyembre 2011